ĐỀ XUẤT VỀ VIỆC DẠY HỌC ĐỌC HIỂU VĂN BẢN THÔNG TIN Ở TRƯỜNG
TRUNG HỌC CỦA VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI
19-10-2020
Tác giả: TS. Phạm Thị Thu Hiền - Vụ Giáo dục Trung học – Bộ Giáo dục và Đào tạo
Đọc hiểu văn bản (ĐHVB) là một nội dung quan trọng trong Chương trình giáo dục phổ thông môn
Ngữ văn của Việt Nam. Nhưng, chương trình (CT) chủ yếu yêu cầu dạy học đọc hiểu văn bản văn
học (VBVH), chưa đề cập đến việc dạy học đọc hiểu văn bản thông tin (VBTT) – một loại văn bản
(VB) rất cần thiết trong học tập và đời sống của học sinh (HS). Trong thời gian tới, khi xây dựng lại
CT Ngữ văn, cần đưa nội dung này vào CT để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và xu thế quốc tế về
dạy học ĐHVB.
Đọc hiểu văn bản (ĐHVB) là một nội dung quan trọng trong Chương trình giáo dục phổ thông môn
Ngữ văn
[i]
của Việt Nam. Nhưng, chương trình (CT) chủ yếu yêu cầu dạy học đọc hiểu văn bản văn
học (VBVH), chưa đề cập đến việc dạy học đọc hiểu văn bản thông tin (VBTT) – một loại văn bản
(VB) rất cần thiết trong học tập và đời sống của học sinh (HS). Trong thời gian tới, khi xây dựng lại
CT Ngữ văn, cần đưa nội dung này vào CT để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và xu thế quốc tế về
dạy học ĐHVB.
1. Văn bản thông tin là gì?
Khác với VBVH, VBTT chủ yếu được viết để truyền đạt thông tin hoặc kiến thức. “Về cơ bản, chúng
ta đọc loại VB này để chuyển hóa các thông tin hoặc kiến thức trong VB thành tri thức của mình với
mục đích sử dụng luôn trong học tập và đời sống hoặc làm tư liệu cho mai sau. Chỉ nguyên mục
đích đó đã làm cho việc đọc VBTT trở nên khác với đọc VBVH. Như Rosenblatt (1978) đã gợi ý,
người đọc sẽ có hai tư tưởng khi đọc VBTT, một là để trải nghiệm; hai là để định vị và ghi nhớ
thông tin. Do đó, với hầu hết các VBTT, sự chú ý của người đọc sẽ tập trung chủ yếu vào những
điều họ sẽ thu được từ việc đọc – tức là thông tin chứa đựng trong VB. [5,302].
VBTT bao giờ cũng trình bày thông tin một cách khách quan, không hư cấu; cung cấp thông tin
về đối tượng một cách chi tiết, giúp người đọc / nghe hiểu những gì được mô tả bằng cách tổ chức
hoặc phân loại thông tin. Trong VB, tác giả sử dụng những cách thức hoặc phương tiện (tính năng)
để hỗ trợ người đọc trong việc tìm kiếm thông tin một cách nhanh chóng và có hiệu quả. Đó có thể
là một bảng nội dung, một chỉ số, chữ in đậm hoặc in nghiêng, chú giải cho vốn từ vựng chuyên
ngành, định nghĩa từ vựng chuyên ngành, minh họa cho hình ảnh, ghi chú, chú thích đồ thị và biểu
đồ,... Những tính năng này của VBTT giúp người đọc dễ dàng hơn trong việc điều hướng thông tin
để hiểu nội dung của nó.
VBTT thường xuất hiện trong sách giáo khoa (SGK) các môn học, các tài liệu quảng cáo, các báo
hoặc trang web,... Vì vậy, nó có thể là VB được in theo kiểu truyền thống hoặc là những VB kĩ thuật
số. Đây là loại VB rất phổ biến và hữu dụng trong học tập và trong đời sống sinh hoạt của mỗi
người. Vì vậy, rất cần phải hướng dẫn học sinh ĐHVB này trong nhà trường để biết cách ứng dụng
những kiến thức, kĩ năng đã học từ VB ấy vào thực tiễn.
2. Quan niệm về đọc hiểu văn bản thông tin trong chương trình giáo dục phổ thông của
Việt Nam và một số nước trên thế giới
