ĐĂM SĂN ĐI BẮT NỮ THẦN
MẶT TRỜI
Trích “Sử thi Đăm – Săn”
Tóm
tắt
được
các
sự
kiện
chính
trong
văn
bản.
Nhận biết và phân tích
được một số yếu tố của
sử thi: không gian, thời
gian,
cốt
truyện,
nhân
vật, lời người kể chuyện
và lời nhân vật
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Nhận xét, phân tích các
chi tiết tiêu biểu trong
văn bản, từ đó nhận xét
và
đánh
giá
nội
dung
bao quát của văn bản
Nêu
ý
nghĩa
hay
tác
động của tác phẩm đối
với
quan
niệm,
cách
nhìn, cách nghĩ và tình
cảm của người đọc.
MỤC TIÊU BÀI HỌC
KHỞI ĐỘNG
Rượu
cần
Cồng
chiêng
Nhà
Rông
Em biết gì về
những hình ảnh
này? Hình ảnh
này là đặc trưng
của vùng miền
nào?
Voi bản
Đôn
A
D
C
B
VĂN HỌC DÂN GIAN
VĂN HỌC TRUNG ĐẠI
VĂN HỌC HIỆN ĐẠI
TRUYỆN HIỆN ĐẠI
HẾT GIỜ
Câu 1. Truyền miệng là phương thức lưu
hành và tồn tại của
D
A
C
B
THẦN THOẠI
CỔ TÍCH
TRUYỀN THUYẾT
SỬ THI
HẾT GIỜ
Câu 2. Hình thức văn xuôi tự sự (có quy mô
lớn, sử dụng ngôn ngữ có vần nhịp, kiểu văn
xuôi, văn vần hoặc kết hợp cả hai) là
QUAN SÁT HÌNH ẢNH
VÀ TRẢ LỜI CÂU HỎI
B
D
C
A
BA NA
Ê ĐÊ
JA RAI
TÀY
HẾT GIỜ
Câu 3. Trang phục của dân tộc trong
các bức ảnh là của dân tộc
C
D
B
A
Đẻ đất đẻ nước
Giông làm nhà mồ
Đăm Săn
Cây nêu thần
HẾT GIỜ
Câu 4. Sử thi của dân tộc Ê đê là
Lắng nghe đoạn nhạc sau:
CÂU HỎI:
1. Nêu cảm nhận của em về
văn hóa của người Ê-đê?
2. Em hiểu như thế nào về
ý nghĩa biểu tượng của mặt
trời trong một số nền văn
hóa?
HÌNH THÀNH
KIẾN THỨC
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHÚ THÍCH:
1.
Đọc
2.
Sư thi Đăm Săn:
a. Sử thi:
SỬ THI
tác phẩm tự sự có
quy mô lớn
có vần và nhịp
xuất hiện sớm trong
lịch sử văn học
nhằm ngợi ca sự nghiệp
anh hùng, những sự
kiện trọng đại
có ý nghĩa với toàn
dân tộc trong buổi
bình minh của lịch sử
b. Phân loại:
Sử thi thần thoại
SỬ THI
Sử thi anh hùng
Kể
c. Hình thức
Hát
d. Sử thi “Đăm Săn”
-
Tên đầy đủ: Bài ca về chàng Đăm Săn, của
người Ê-đê, Tây Nguyên.
- Dung lượng: 2.077 câu
- Hình thức diễn xướng theo lối kể khan, trong
đó già làng vừa kể, vừa hát, vừa biểu lộ nét
mặt, điệu bộ để diễn tả câu chuyện bên bếp lửa
nhiều đêm liền, trong các nhà dài, trên chòi
rẫy, vào dịp lễ hội hay lúc nông nhàn.
Đăm Săn đi chặt cây thần.
Cầu hôn nữ thần mặt trời,
nhưng bị từ chối. Chàng nằm
xuống trên con đường chinh
phục thiên nhiên. Hồn chàng
hóa thành ruồi, bay vào
miệng chị gái là Hơ Âng, chị
sinh ra Đăm Săn cháu, lớn
lên lại tiếp tục con đường
của người câu anh hùng.
II. KHÁM PHÁ VĂN BẢN:
1. Nhân vật Đăm Săn:
Ngoại hình
Hành động
Lời nói
Tính cách
- Ngoại hình:
+ Chàng giắt chà gạc lên, rồi ngồi xuống, trông nghênh nghênh
như con rắn trong hang, ngang như con cọp trong đầm, như con
tê giác trong thung.
+ chàng oai như một vị thần…
+ …Mặc một áo lụa đẹp, khoác ngoài một áo chiến cũng thật là
đẹp. lông chân như trãi, lông đũi như chuốt, tiếng nghe như
chong chóng gõ mõ.
=> Nhân vật mang vẻ đẹp ngoại hình phi thường, mạnh mẽ
- Hành động dứt khoát, dũng cảm, kiên quyết:
+ Chồm lên hai lần, chàng leo hết cầu thang. Chàng dậm chân
trên sàn sân, hai lần sàn sân làm như vỗ cánh, bảy hàng cột nhà
chao qua chao lại từ đông sang tây.
+ Chàng nói nói cười cười, tiếng oang oang như sấm gầm sét
dậy.
+ Chàng đi hết rừng rậm núi xanh, cỏ tranh xé tay, gai mây đâm
chân, không màng ăn uống. Chàng đi, đi mãi…
- Lời nói:
+ tôi đi đây chẳng vì công việc này, cũng không vì việc nọ. tôi đến rủ diêng
muốn cùng diêng giáp mặt bàn xem chúng ta đi bắt nữ thần mặt trời có
được hay không.
+ Người dũng tướng chắc chết mười mươi cũng không lùi bước há cũng
không vào đó được sao…Diêng không cho tôi đi tôi cũng mặc…
+ Tôi không về. với cây trà gạc phát rẫy này, tôi đã rạch rừng tôi đi. Tôi đã
giết tê giác trong thung, giết cọp beo trên núi, giết kên kên quạ dữ trên ngọn
cây, chaems ma thiêng ác quỷ trên đường đi. Tôi thương nàng da diết, lòng
dạ tôi khôn nguôi, vì vậy tôi đã đến đây với nàng, muốn cùng nàng nên
nghĩa vợ chồng, có lấy được nàng tôi mới về.
=> Lời nói thể hiện ý chí mãnh liệt và khát vọng lớn lao muốn chinh phục
của nhân vật Đăm Săn.
- Vẻ đẹp tính cách: Dũng cảm, phi thường, có khát vọng và lý
tưởng lớn lao; sự kiên trì và quyết tâm thực hiện hành động;
mang ý chí tự do.
=> Ý nghĩa của hình tượng nhân vật Đăm Săn là nhân vật
đại diện cho cộng đồng, là hiện thân cho vẻ đẹp và sức mạnh
hình thể, phẩm chất dũng cảm, khát vọng lớn lao chinh phục
tự nhiên mở mang lãnh thổ, ý chí tự do của cộng đồng Ê-đê.
2. Nhân vật Nữ thần Mặt trời:
Không gian
nhà của nữ
thần
Ngoại hình
Hành động
Lời nói
* Không gian nhà của nữ thần:
+ Cầu thang trông như cái cầu vồng. Cối dã gạo bằng vàng,
chày cũng bằng vàng. Chày của tù trưởng giàu có này dã gạo
trông cứ lấp la lấp lánh.
+ Tòa nhà dài dằng giặc, voi vây chặt sàn sân, như vò vẽ di
chuyển hoa, các xà ngang xà dọc đều thiếp vàng. Khắp các nhà
giàu có, không thấy đâu có một ngôi nhà như vậy cả.
=.Nữ thần mặt trời là biểu tượng của những vùng đất mới.
* Ngoại hình:
+ Nàng mặc một váy ánh như sét, loáng như chớp. mái tóc vàng
vén bên tai trông thật là đẹp.
+ Tiếng nàng lanh lảnh người chưa tới mà tiếng đã vẳng lại.
+ Trước mặt Đăm Săn là một cô gái có thân hình như cái nụ tai,
cổ như cổ công, nàng rõ ràng là con của thần đất và thần trời.
* Hành động:
+ Nàng đi trông như diều bay ó liệng, như nước lững lờ trôi
cũng không bằng.
+ Lỡ chân bước hụt chăng, nàng liền tần ngần đứng lại hay ngồi
xuống không một ai giống nàng cả.
=> Nữ Thần Mặt Trời biểu trưng của chế độ mẫu hệ với vẻ đẹp
quyền lực và nữ tính.
* Lời nói:
+ Nếu ta đi thì lợn dưới gà trên, cọp tê giác trâu ngự sẽ chết hết.
Chết cả người Kur, người Lào vì hết đất làm nương. Chết cả
người Ê-đê Ê-ga vì không còn nước uống. Chết cả gầm ghì cu
xanh vì không còn trái ăn. Nếu ta đi, cây trong rừng sẽ tuyệt diệt,
cây trên rú sẽ chết khô, lau lách sẽ ngừng đâm chồi, cỏ cây sẽ
tàn lụi, đất đai sẽ nứt nẻ, sông suối sẽ cạn khô.
+ Ta là con của Thần trời…
=> Nữ Thần Mặt Trời là biểu trưng cho sức mạnh của tự nhiên.
* Ý nghĩa của hình tượng nhân vật: Nữ Thần Mặt Trời là
biểu tượng cho chế độ mẫu hệ trong văn hóa của đồng bào Ê-
đê; biểu tượng cho những khát vọng, ước mơ chinh phục
thiên nhiên của con người.
3.
Ý
nghĩa
hành
động
Đăm Săn đi bắt Nữ Thần
Mặt Trời
* Hành động đi bắt Nữ Thần Mặt
Trời của Đăm Săn có ý nghĩa:
+ Thể hiện khát vọng lớn lao và phẩm chất dũng cảm,
phi thường của Đăm Săn
+ Biểu tượng cho xung đột quyền lực giữa người đàn
ông và người phụ nữ trong xã hội mẫu hệ Ê Đê.
+ Biểu trưng cho khát vọng chinh phục những vùng đất
mới của cộng đồng.
=> Ý chí tự do của người anh hùng mang lý tưởng cộng
đồng.
* Hành động kiên quyết trở về của Đăm Săn dù biết
mình sẽ chết trong rừng Sáp Đen có ý nghĩa:
+ Thể hiện quan niệm của cộng đồng: Nhân vật sử thi
là nhân vật hành sử theo nguyên tắc danh dự.
+ Nhân vật sử thi là nhân vật của cộng đồng. Dù có
chinh phục miền đất mới, phiêu lưu tới những xứ sở xa
xôi thì nơi chốn thực sự của họ bao giờ cũng là quê
hương, cộng đồng của mình.
+ Sứ mệnh của Đăm Săn là phục vụ cho cộng đồng của
mình. Hành động của Đam Săn đại diện cho ý nguyện
của cộng đồng. Vì thế khi ý nguyện không thành, Đăm
Săn phải quay trở lại với cộng đồng của mình, dù hành
trình đó đầy những thử thách và nguy hiểm.
+ Hành động Đăm Săn bất chấp cảnh báo của Nữ Thần
Mặt Trời cũng có thể biểu hiện những nỗ lực chống lại
định mệnh để khẳng định ý chí tự do của con người.
* Ý nghĩa cái chết của Đăm Săn:
+ Tô đậm phẩm chất dũng cảm, ý chí tự do, quyết tâm
mãnh liệt và ý thức về danh dự của người anh hùng dù
có chết cũng không từ bỏ lý tưởng của mình
+ Cái chết là một thách thức mới và cũng là thách thức
cao nhất cho ý chí tự do và lòng can đảm của Đăm Săn.
+ Nhằm nhấn mạnh sự tái sinh của Đăm Săn trong
hình tượng Đăm Săn cháu, người sẽ tiếp nối hành trình
của cậu trong phần tiếp theo của sử thi.
+ Bi kịch của người anh hùng trong hành trình chinh
phục thiên nhiên, những vùng đất mới, khát vọng của
họ.
4. Đặc sắc nghệ thuật:
Ta không xuống đâu,
diêng ơi! Tay ta còn bận
ôm vợ hai chúng ta ở
trên này cơ mà
Ngôn
ngữ
kể
chuyện
và
giọng điệu
Người kể chuyện ở ngôi thứ 3,
kể từ điểm nhìn bên ngoài, là
người kể chuyện hòa mình vào
đám đông vào cộng đồng để kể
câu chuyện về chàng Đăm Săn
Ta không xuống đâu,
diêng ơi! Tay ta còn bận
ôm vợ hai chúng ta ở
trên này cơ mà
Ngôn
ngữ
kể
chuyện
và
giọng điệu
Giọng điệu ngợi ca là giọng điệu
xuyên suốt văn bản, được thể
hiện qua thủ pháp khoa trương,
trùng điệp, lối so sánh ví von,
cách sử dụng các tính ngữ cố
định
Ta không xuống đâu,
diêng ơi! Tay ta còn bận
ôm vợ hai chúng ta ở
trên này cơ mà
Ngôn
ngữ
kể
chuyện
và
giọng điệu
Giọng điệu ngợi ca cũng được
thể hiện qua lời bình luận trực
tiếp
của
người
kể
chuyện
và
nhịp điệu chậm rãi, khoan thai
của lời kể
Ta không xuống đâu,
diêng ơi! Tay ta còn bận
ôm vợ hai chúng ta ở
trên này cơ mà
Ngôn
ngữ
kể
chuyện
và
giọng điệu
Lời kể trong sử thi Đăm Săn có
sự phối hợp khéo léo và hài hòa
giữa kể, tả, bình luận
* Lời nhân vật:
Lời nhân vật thể hiện
qua các lời đối thoại.
Lời đối thoại thể hiện
rõ giọng điệu, cá tính
của từng nhân vật.
Lời nhân vật và các lời đối thoại
đã góp phần khắc họa, làm nổi
bật tính cách và phẩm chất của
từng nhân vật.
* Không gian nghệ thuật của sử thi:
Không gian nhà/rừng
SỬ THI
Không gian người/trời
=> Tương quan
5.
Sức
sống
của
sử
thi
Đăm
Săn
và
đoạn
trích
Đăm Săn đi bắt Nữ Thần
Mặt trời
Phong tục,
tập quán,
tín
ngưỡng
Quan niệm
về người
anh hùng
Cách kể
chuyện
III. TỔNG KẾT:
NỘI DUNG
1
Đoạn trích ca ngợi vẻ đẹp hình thức và những phẩm
chất đáng quý của người anh hùng trong văn hóa
đồng bào dân tộc Ê – đê. Từ đó thấy được các đặc
trưng văn hóa và khát vọng chinh phục tự nhiên, mở
rộng thị tộc của dân tộc Tây nguyên thòi cổ đại.
NGHỆ THUẬT
2
Không gian nghệ thuật đặc sắc, ngôn ngữ trang
trọng, sử dụng nhiều biện pháp so sánh, phóng
đại…
LUYỆN TẬP
1
2
5
6
4
3
Đặc biệt
pipi
Ngôi sao may mắn
7
8
GO
HOME
Câu 1: “Diêng” có nghĩa là gì?
Bạn bè thân thiết, gắn bó như
anh em
You are given 3 candies
GO
HOME
Câu 2: Sử thi Đăm Săn là của dân
tộc?
Êđê
You are given 1 candies
GO
HOME
Câu 3: Thái độ của Đăm Săn khi
đến nhà của Đăm Par Kvay?
Hiên ngang, ngạo nghễ
You are given 5 candies
GO
HOME
Câu 4: Lời khuyên của Đăm Par Kvay đối
với Đăm Săn là gì?
Khuyên Đăm Săn không nên
đi vì khó tránh khỏi cái chết
You are given 8 candies
GO
HOME
Câu 5: Điền khuyết:
“Tôi tớ trải dưới…, trải trên… làm chỗ ngồi cho
nhà tù trưởng. Rồi họ đem ra …, …, …, không còn
sợ thiếu thuốc thiếu trầu cho Đăm Săn ăn, hút.
Họ đốt…, giết…, giã … như hoa epang, sáng như
ánh mặt trời, nấu cơm mời khách”
Một chiếu trắng, một chiếu đỏ,
thuốc sợi cả hòm đồng, thuốc lá
cả sọt đại, trầu vỏ cả gùi to, một
gà mái ấp, một gà mái đẻ, gạo
trắng
You are given 10 candies
GO
HOME
Câu 6: Ý nghĩa của hình tượng Đăm Săn?
là nhân vật đại diện cho cộng đồng, là hiện thân cho
vẻ đẹp và sức mạnh hình thể, phẩm chất dũng cảm,
khát vọng lớn lao chinh phục tự nhiên mở mang lãnh
thổ, ý chí tự do của cộng đồng Ê-đê.
You are given 2 candies
GO
HOME
Câu 7: Nữ thần Mặt Trời biểu trưng
cho điều gì?
sức mạnh của tự nhiên
You are given 2 candies
GO
HOME
Câu 8: Hành động đi bắt Nữ Thần
Mặt Trời của Đăm Săn có ý nghĩa gì?
Thể hiện khát vọng lớn lao và phẩm chất dũng cảm, phi thường
của Đăm Săn thể hiện khát vọng chinh phục tự nhiên của cộng
đồng dân tộc Ê Đê.
You are given 2 candies
VẬN DỤNG
Viết đoạn văn 150 chữ trình bày
quan điểm của em về ý nghĩa của
sử thi đối với con người hiện đại
(thời gian 15 phút)
Văn hóa cồng chiêng của nhân dân Ê Đê
Âm nhạc Tây Nguyên ( Đàn Tơ Nưng)
Sinh hoạt cộng đồng
Sinh hoạt cộng đồng
Trang phục phổ biến của đồng bào Tây Nguyên
VẬN DỤNG
Dựa vào nội dung tìm hiểu tác phẩm, viết kết nối
đọc về sự tương đồng và khác biệt trong quan
niệm của người Hy Lạp cổ đại và người Ê-đê về
người anh hùng (Ngoại hình, phẩm chất, khát
vọng, nghệ thuật miêu tả)
MỞ RỘNG
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Vẽ sơ đồ tư duy về
các đơn vị kiến thức
của bài học hoặc vẽ
tranh
hình
ảnh
ấn
tượng về bài học
Tìm đọc
thêm các
truyện sử thi
trong và
ngoài nước.
Chuẩn bị bài:
Thực hành
Tiếng việt
(Trang 112)
THANK
YOU
